“ဂ်ပန္ဦးေဏွာက္ေရာင္ေရာဂါ”

ဂ်ပန္ဦးေဏွာက္ေရာင္ေရာဂါ (Japanese Encephalitis) ကုိ အရင္က အီကုိႏုိမုိ ေအ ဦးေဏွာက္ေရာင္ေရာဂါ (Economo’s A Encephalitis) ကေန ခြဲျခားရလြယ္ေအာင္ဆုိၿပီး ဂ်ပန္ ဘီ ဦးေဏွာက္ေရာင္ေရာဂါ (Japanese B Encephalitis) လုိ႔ ေခၚခဲ့ၾကပါတယ္… ဂ်ပန္ဦးေဏွာက္ေရာင္ေရာဂါဟာ ဂ်ပန္ဦးေဏွာက္ေရာင္ဗိုင္းရပ္စ္ေရာဂါပိုး (Japanese Encephalitis Virus, JEV) ေၾကာင့္ျဖစ္တာျဖစ္ၿပီး အဲ့ဒီေရာဂါပုိးဟာ ျခင္ကိုက္တာကတဆင့္ ကူးစက္ပ်ံ႕ႏွံ႔ေစပါတယ္… ဒီေရာဂါပိုးကိုသယ္ေဆာင္ေပးတဲ့ ျခင္က Culex tritaeniorhynchus နဲ႔ Culex vishnui ျခင္ေတြပဲျဖစ္ပါတယ္…

အဲ့ဒီ ဂ်ပန္ဦးေဏွာက္ေရာင္ဗိုင္းရပ္စ္ေရာဂါပိုးဟာ အိမ္ေမြးဝက္ေတြနဲ႔ ငဟစ္ငွက္ (Herons) ေတြမွာ အဓိကေပါက္ပြားၾကၿပီး ျခင္ကတဆင့္ လူကိုကူးစက္ၾကပါတယ္… ဒါေပမယ့္ ကံေကာင္းတာက လူကေန လူကို မကူးစက္ေစတတ္ပါဘူး… ဒါေၾကာင့္ ဒီ ဂ်ပန္ဦးေဏွာက္ေရာင္ေရာဂါဟာ ၿမိဳ႕ေပၚမွာထက္ ေတာရြာထဲက ဝက္ေမြးျမဴေရးလုပ္တဲ့ အိမ္ေတြမွာ ပုိၿပီးအျဖစ္မ်ားၾကပါတယ္… အထူးသျဖင့္ အနီးအနားမွာ ျခင္ေပါက္ဖြားလြယ္တဲ့ ေျမာင္းပုပ္၊ ေရအုိင္၊ ေရကန္ငယ္ေတြရွိတဲ့အိမ္ေတြမွာ ဒီ ဂ်ပန္ဦးေဏွာက္ေရာင္ေရာဂါ ပုိၿပီး ျဖစ္ပြားႏုိင္ပါတယ္…

ဒီေရာဂါပိုးဟာ ကူးစက္ခံရၿပီး ၅ ရက္ကေန ၁၅ ရက္အတြင္းမွာ ေရာဂါလကၡဏာစျပပါတယ္… အမ်ားစုကေတာ့ လံုးဝလကၡဏာမျပဘဲ ေရာဂါကူးစက္ခံရသူ အပံု ၂၅၀ ပံု တစ္ပံုမွာသာ ဦးေဏွာက္ေရာင္တဲ့အထိ ျဖစ္သြားတတ္တာပါ… ေရာဂါလကၡဏာျပၿပီဆုိရင္ေတာ့ လူနာဟာ အရမ္းကို ခ်မ္းတုန္ၿပီးေတာ့ ဖ်ားတတ္ပါတယ္… ေခါင္းကိုက္၊ ႏံုးေခြတာမ်ဳိးလည္းျဖစ္တတ္ၿပီး ဦးေဏွာက္ေရာင္တာရဲ႕ အေစာပိုင္းလကၡဏာေတြျဖစ္တဲ့ ဇက္ႀကီးေတာင့္တင္းတာ၊ ကိုယ္တပုိင္းေသတာ၊ တက္တာ၊ အဖ်ားႀကီးတာမ်ဳိး အျပင္ စိတ္မူမမွန္တဲ့ လကၡဏာေတြလည္း ျဖစ္လာတတ္ပါတယ္… အထူးသျဖင့္ ဒီေရာဂါေၾကာင့္ ခံႏုိင္ရည္မရွိတဲ့ ကေလးေတြ ေသႏွုန္းျမင့္ပါတယ္…

ေရာဂါျပန္ေကာင္းသြားရင္ေတာင္မွ ဗဟုိအာရံုေၾကာစနစ္ကုိထိခုိက္သြားတယ္ဆုိရင္ တစ္သက္လံုး နားထုိင္းတာ၊ စိတ္မူမမွန္ေတာ့တာ၊ ကုိယ္တပိုင္းခ်ည့္တာ၊ ကိုယ္တပုိင္းေသတာေတြအထိ ျဖစ္သြားတတ္ပါတယ္… ဒါေၾကာင့္ ဂ်ပန္ဦးေဏွာက္ေရာင္ေရာဂါဟာ ေၾကာက္စရာေကာင္းတဲ့ ေရာဂါတစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္…

ဂ်ပန္ဦးေဏွာက္ေရာင္ေရာဂါလုိ႔ သံသယျဖစ္တယ္ဆုိရင္ လူနာရဲ႕ ေသြးနဲ႔ ဦးေဏွာက္ အာရံုေၾကာတြင္းရည္ (Cerebrospinal Fluid) ကို ဓာတ္ခြဲစစ္ေဆးၾကည့္လုိ႔ရပါတယ္… ေရာဂါျဖစ္ၿပီး ၃ ရက္ကေန ၈ ရက္အတြင္းမွာ ဒီ ဂ်ပန္ဦးေဏွာက္ေရာင္ဗုိင္းရပ္စ္ေရာဂါပိုးကိုခုခံတဲ့ ကိုယ္ခံအားဆဲလ္ (JE virus IgM Antibodies) ကုိ စမ္းသပ္ေတြ႕ရွိႏုိင္ပါတယ္… အဲ့ဒီ ကုိယ္ခံအားဆဲလ္ေတြက တစ္လကေန သံုးလေက်ာ္တဲ့အထိ ရွိေနႏုိင္ပါတယ္… ဒါေၾကာင့္ ဒီကိုယ္ခံအားဆဲလ္ရွိေနတာဟာ အရင္က ကူးစက္ခံဖူးလို႔ပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ ကာကြယ္ေဆးထုိးထားလုိ႔ပဲျဖစ္ျဖစ္ ရွိေနတာျဖစ္ႏိုင္ပါေသးတယ္… ဒါေၾကာင့္ ေသခ်ာေအာင္ confirmatory neutralizing antibody testing ဆုိတဲ့ စမ္းသပ္မွဳ ထပ္လုပ္သင့္ပါတယ္… ဒါေပမယ့္ ဒီ Confirm လုပ္တဲ့ စမ္းသပ္မွဳက National Health Laboratory လုိ အမ်ဳိးသားက်န္းမာေရးဓာတ္ခြဲဌာန လုိေနရာမွာပဲ စစ္လုိ႔ရတာျဖစ္ၿပီး ေနရာတကာမွာ အလြယ္တကူ စစ္လုိ႔မရတာမို႔ အခက္အခဲရွိတတ္ပါတယ္… တခါတေလ ေရာဂါျဖစ္ၿပီး ၁၀ ရက္အတြင္းမွာ ယူထားတဲ့ေသြးထဲမွာ IgM ကိုယ္ခံအားဆဲလ္ မေတြ႕ရေသးတာမ်ဳိးလည္း ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္… ဒါေၾကာင့္ သံသယရွိရင္ ထပ္ၿပီး စစ္ေဆးသင့္ပါတယ္…

ဒီ ဂ်ပန္ ဦးေဏွာက္ေရာင္ေရာဂါဟာ တစ္ခါျဖစ္ဖူးရင္ တစ္သက္တာ ကုိယ္ခံအားရရွိသြားတဲ့ ေရာဂါျဖစ္ၿပီး ကာကြယ္ေဆးေတြနဲ႔ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ထားလုိ႔ရပါတယ္… ေလာေလာဆယ္အထိ ကာကြယ္ေဆး ၃ မ်ဳိးရွိပါတယ္… SA 14-14-2၊ IC51 နဲ႔ ChimeriVax-JE တုိ႔ပဲျဖစ္ပါတယ္… ဒီေရာဂါျဖစ္ပြားရင္ ကုသဖို႔ေတာ့ သီးသန္႔ ကုထံုးအေနနဲ႔ မရွိေသးပါဘူး… လူနာသက္သာေအာင္၊ ပုိမဆုိးေအာင္ပဲ ေစာင့္ၾကည့္ကုသေပးရတာ ျဖစ္ပါတယ္…
ဂ်ပန္ဦးေဏွာက္ေရာင္ေရာဂါမျဖစ္ေအာင္ကာကြယ္ဖုိ႔ဆုိရင္ ကာကြယ္ေဆးထုိးတာအျပင္ အဓိက ကေတာ့ ျခင္ကုိက္မခံရေအာင္ ကာကြယ္မွသာ အဆင္ေျပမွာျဖစ္ပါတယ္… အထူးသျဖင့္ အိမ္ေမြးဝက္ေတြကို ကိုယ္ေနတဲ့အိမ္ထဲမွာ အတူတူေမြးတာမ်ဳိးမလုပ္သင့္ပါဘူး… ဝက္ျခံသီးသန္႔ ခြဲၿပီး ေဆာက္သင့္ပါတယ္… အိမ္က ဝက္ေတြ ေသတာ၊ ေနမေကာင္းတာမ်ဳိးရွိရင္ တိရစၧာန္ကုဆရာဝန္နဲ႔ ျပသသင့္ၿပီး သံသယရွိရင္ တိရစၧာန္ကုဆရာဝန္ကေနတဆင့္ နီးစပ္ရာ ျပည္သူ႔က်န္းမာေရးဌာနေတြကို အဆင့္ဆင့္ သတင္းပို႔ၿပီး ဂ်ပန္ဦးေဏွာက္ေရာင္ေရာဂါပုိးကူးစက္ခံေနရတာ ဟုတ္၊ မဟုတ္ စစ္ေဆးသင့္ပါတယ္.. ေနာက္ၿပီး အိမ္နီးပတ္ဝန္းက်င္မွာ ျခင္ အလြယ္တကူေပါက္ပြားႏုိင္တဲ့ ေရဝပ္ႏိုင္တဲ့ေနရာေတြ၊ ေျမာင္းေတြ၊ ကန္ေတြရွိရင္ ပုိၿပီး သတိထားရပါမယ္…

ျခင္ကိုက္မခံရေအာင္၊ ျခင္မေပါက္ပြားေအာင္ ထံုးစံအတုိင္း ဖံုး၊ သြန္၊ လဲ၊ စစ္၊ ခပ္၊ ေလာင္း၊ ေထာင္၊ ျမွဳပ္၊ ရွင္း၊ ဖြင့္၊ မွဳတ္ ဆုိတဲ့အတုိင္း လုိက္နာလုပ္ေဆာင္ၾကရပါမယ္… ေရအုိးေရခြက္ေတြကို ျခင္မဥႏုိင္ေအာင္ အဖံုးဖံုးတာ၊ ပုိးေလာက္လန္းေတြ၊ ျခင္ေတြရွိေနႏုိင္တဲ့ ေရအုိးေရခြက္အတြင္းပိုင္းေတြကို တုိက္ခၽြတ္ေဆးေၾကာၿပီး သြန္ပစ္တာ၊ ဘုရားအုိး၊ပန္းအိုး၊ ေညာင္ေရအုိးေတြကုိ ေရမၾကာခဏလဲလွယ္ျခင္း၊ ေရအုိးေရခြက္ေတြထဲကိုေရစစ္နဲ႔ ေရစစ္ထည့္တာ၊ ေရအုိး၊ ေရစည္၊ ေရကန္ေတြထဲမွာ ပုိးေလာက္လန္းေတြရွိေနရင္ ေရစစ္နဲ႔ ခပ္ထုတ္ပစ္တာ၊ ေၾကာင္အိမ္ေအာက္ခံခြက္ ေတြထဲကို စက္ဆီအေဟာင္းေတြေလာင္းထည့္တာ၊ ဘယ္အခ်ိန္ပဲအိပ္အိပ္၊ ျခင္ေထာင္ေထာင္အိပ္တာ၊ မုိးေရတင္က်န္ႏုိင္တဲ့ ဘူးခြက္၊တာယာအေဟာင္းေတြကို ေျမျမွဳပ္ပစ္တာ၊ ျခင္မခိုေအာင္းႏုိင္ေအာင္ အိမ္တြင္း၊ အိမ္ျပင္၊ ၿခံဳေတြကို ရွင္းလင္းတာ၊ အလင္းေရာင္ေကာင္းေကာင္းရၿပီး ေလဝင္ေလထြက္ေကာင္းေအာင္ ေန႔ခင္းဘက္မွာ အခန္းတံခါးေတြကို ဖြင့္ထားတာ၊ ျခင္ေဆးမွဳတ္တာေတြကို ေဆာင္ရြက္ေပးရပါမယ္… ဒါ့အျပင္ ျခင္လံုဇကာေတြတပ္တာ၊ ျခင္လိမ္းေဆးေတြလိမ္းတာ၊ အက်ၤ ီထူေတြဝတ္တာမ်ဳိးနဲ႔လည္း ျခင္ကုိက္မခံရေအာင္ ကာကြယ္ႏုိင္ပါတယ္…

နိဂံုးခ်ဳပ္အေနနဲ႔ေျပာရရင္ ဒီ ဂ်ပန္ဦးေဏွာက္ေရာင္ေရာဂါဟာ ဦးေဏွာက္ေရာင္တဲ့အထိ ျဖစ္ခဲတယ္ဆုိေပမယ့္ ျဖစ္လာရင္လည္း အလြန္ အႏၲရာယ္ႀကီးတာမို႔ မေပါ့ဆဘဲ ကာကြယ္ေဆးထိုးတာ၊ ကာကြယ္တာမ်ဳိးလုပ္ရမယ့္အျပင္ ျဖစ္လာရင္လည္း တံု႔ဆုိင္းမေနဘဲ ေဆးရံု၊ ေဆးခန္းကို အျမန္ဆံုးသြားေရာက္ ကုသမွဳခံယူၾကပါလုိ႔ ေျပာၾကားရင္း က်ေနာ့္ရဲ႕ “ အမွန္ေၾကာက္စရာ ဂ်ပန္ဦးေဏွာက္ေရာင္ေရာဂါ” ဆုိတဲ့ ေဆာင္းပါးေလးကို ဒီမွာပဲ နိဂံုးခ်ဳပ္လုိက္ပါရေစဗ်ာ…။

ေဒါက္တာေနလင္းေအာင္ (ေပ်ာ္ဘြယ္)