Cord prolapse (ခ်က္ႀကိဳး ထြက္က်ျခင္း)
ဤ post သည္ သားဖြားဆရာမမ်ား ဖတ္ရန္ အသံုးျပဳရန္အတြက္ ျဖစ္သည္။
Cord prolapse အေၾကာင္း သိေကာင္းစရာမ်ား
————————–
* ကိုယ္ဝန္ ၃၀၀ တြင္ ၁ ေယာက္ခန္႔ ျဖစ္ႏိုင္သည္။
* ကေလးအတြက္ အသက္အႏၲရာယ္ အလြန္ႀကီးသည္။
* အျမန္ဆံုး ဗိုက္ခြဲေမြးဖို႔လိုသည္။
* သားအိမ္ေခါင္း အျပည့္ပြင့္ေနက အျမန္ဆံုး ၫွပ္ဆြဲေမြးရမည္။
* ကေလး အသက္ရွင္မရွင္သည္ မည္မွ် ျမန္ျမန္ေမြးႏိုင္သနည္း၊ မေမြးခင္ ခ်က္ႀကိဳးကို ကေလးႏွင့္ မိခင္၏ တင္ပါးဆံုခြင္ၾကား မညပ္ေနေအာင္ မည္မွ် လုပ္ႏိုင္သနည္းမ်ား ေပၚတြင္မူတည္သည္။
Associations (ဆက္စပ္မႈမ်ား)
————————–
– Malpresentation : ကေလး အေနအထား မမွန္ျခင္း
– transverse lie – ကန္႔လန္႔
– breech – တင္ပါးျဖင့္စဆင္း
– footling breech – ေျချဖင့္စဆင္း
– ARM : ေရႁမႊာ ေဖာက္စဥ္ (သို႔) SROM : ေပါက္စဥ္
– Prem/SGA : လမေစ့၊ ေပါင္မျပည့္
– Polyhydramnios : ေရႁမႊာပို
– Twin : အႁမႊာပူး
– Grand multipara (> P4) : ကေလးမ်ားစြာ ေမြးဖူး
– VE : သားအိမ္ေခါင္းကို စမ္းစဥ္ ကေလးကို သြားတြန္းတင္မိျခင္း
⛔️သတိျပဳရန္
VE စမ္းလွ်င္ သားအိမ္ေခါင္းကို ထိရံုသာထိပါ။ ကေလးေခါင္းကို သြားတြန္းျခင္းကို ေရွာင္ပါ။
Identification (ရွာေဖြ ေတြ႕ရွိနည္း)
————————–
* ခ်က္ႀကိဳးကို မအဂၤါ အျပင္ဘက္တြင္ ထြက္က်ေနသည္ကို ေတြ႕ရျခင္း
* သားအိမ္ေခါင္းကို စမ္းစဥ္ ခ်က္ႀကိဳးကို စမ္းမိျခင္း
* ကေလး၏ ေျခ (သို႔) လက္ကို စမ္းမိလွ်င္ အခ်ိန္မေရြး ခ်က္ႀကိဳး ထြက္က်လာႏိုင္သည္ျဖစ္၍ ေဆးရံုသို႔ အျမန္ဆံုး ပို႔ရမည္။
⛔️အထူးသတိျပဳရန္⛔️
သားအိမ္ၫွစ္တိုင္း ကေလးႏွလံုးခုန္ႏႈန္း က်က်ေနလွ်င္ ခ်က္ႀကိဳး ထြက္က်မက် သိရန္ VE ခ်က္ခ်င္းစမ္းရမည္။
အျခားလုပ္စရာမ်ား မလုပ္ခင္ ခ်က္ႀကိဳးထြက္က်ေနျခင္း မရွိေၾကာင္း ေသခ်ာပါေစ။
Management (ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းျခင္း)
————————–
✳️ ခ်က္ႀကိဳး ထြက္က်မွန္း သိသိခ်င္း မိခင္ကို တည္တည္ၿငိမ္ၿငိမ္ ရွင္းျပပါ။
✳️ ခ်က္ႀကိဳးတြင္ ေသြးခုန္ႏႈန္း စမ္းမိ (သို႔) ကေလး ႏွလံုးခုန္သံကို Pinard (သို႔) doptone ျဖင့္ ၾကားေနေသးလွ်င္ ကေလးအသက္ အျမန္ကယ္ရမည္။
✳️ သားအိမ္ေခါင္း အျပည့္ပြင့္ေနက အျမန္ဆံုး ၫွပ္ဆြဲေမြးႏိုင္က ေမြးပါ။ ၫွပ္မရွိက စုပ္ခြက္ရွိလွ်င္ ေမြးတတ္လွ်င္ ေမြးပါ။ မလုပ္ႏိုင္လွ်င္ ေဆးရံုသို႔ လႊဲရမည္။
✳️ သားအိမ္ေခါင္း အျပည့္မပြင့္ေသးလွ်င္ အျမန္ဆံုး ဗိုက္ခြဲ ေမြးရမည္။ ေဆးရံုသို႔ အျမန္ဆံုး ပို႔ႏိုင္မည့္ ကားကို ခ်က္ခ်င္းစီစဥ္ပါ။
(မွတ္ခ်က္။ ။ မီးဖြားစဥ္ အေရးေပၚမ်ား ျဖစ္ႏိုင္၍ ကားလိုက သံုးႏိုင္ေအာင္ ႀကိဳစီစဥ္ထားဖို႔ လူနာရွင္အားလံုးဘက္က အၿမဲ ႀကိဳးစားထားသင့္သည္။)
✳️ ခ်က္ႀကိဳးကို ကေလးႏွင့္ မိခင္၏ တင္ပါးဆံုခြင္ၾကား မညပ္ေနေအာင္ ႀကိဳးစားရမည္။ (ညပ္ေနလွ်င္ ေသြးမေလွ်ာက္ေတာ့၍ ကေလးဆံုးမည္။)
✅ ခ်က္ႀကိဳးမညပ္ေအာင္ (တစ္နည္းအားျဖင့္) ကေလး ေအာက္ဆက္မဆင္းေအာင္ လုပ္ရန္မ်ား
– VE စမ္း လက္ေခ်ာင္းျဖင့္ ကေလးကို တြန္းတင္ထားပါ။
– မိခင္ကို ဘယ္ (ဝဲ) ဘက္ ေစာင္းလွဲခိုင္းၿပီး ဘယ္တင္ပါးေအာက္ ေခါင္းအံုးျမင့္ျမင့္ ႏွစ္လံုး ခုေပးပါ။
– ထိုအစား ေလးဘက္ေထာက္ ဖင္ဘူးေတာင္းေထာင္ အေနအထားလည္း သံုးႏိုင္သည္။ မိခင္ အသက္ရႉရခက္လွ်င္ အထက္ပါ အေနအထားသို႔ ျပန္ေျပာင္းပါ။
– Foley catheter ဆီးပိုက္ကို ဆီးအိမ္ထဲထည့္၊ ၁၀ စီစီ ကို ေဘးေပါက္ထဲထည့္ ထိပ္ကေဘာလံုးကို ေဖာင္းေစၿပီးလွ်င္ အလယ္ေပါက္မွ ဆီးထြက္ ကုန္သည္အထိ ေစာင့္ပါ။ ဆီးကုန္လွ်င္ ထိုဆီးထြက္ အလယ္ေပါက္မွတစ္ဆင့္ N/S ၅၀၀ စီစီ (500 ml) ကို ဆီးအိမ္ထဲသို႔ ထည့္ေပးပါ။ Drip set ျဖင့္ခ်ိတ္ဆက္ၿပီး N/S အိတ္ကို လက္ျဖင့္ ၫွစ္ကာ ျမန္ျမန္ထည့္ႏိုင္သည္။ ၿပီးလွ်င္ N/S အရည္ျပန္မထြက္ေအာင္ ဆီးပိုက္ကို artery forceps (သို႔) needle holder ျဖင့္ clamp လုပ္ထားပါ။ ေဖာင္းသြားေသာ ဆီးအိမ္က ကေလး ေအာက္ဆက္မဆင္းေအာင္ ပင့္တင္ထားေပးလိမ့္မည္။
– Salbutamol injection ရွိလွ်င္ 100mcg ကို slow IV ထိုးႏိုင္သည္။ ထို ပန္းနာ ေဆးသည္ သားအိမ္ၫွစ္ ရပ္သြား (သို႔) နည္းသြားရန္ လုပ္ႏိုင္သည္။ သားအိမ္ၫွစ္ရပ္လွ်င္ ကေလး ေအာက္ဆက္မဆင္းေတာ့ပါ။
✳️ ခ်က္ႀကိဳး အျပင္ေရာက္ေနလွ်င္ မကိုယ္ထဲ ျပန္ထည့္ေပးပါ။ ျပန္မဝင္ေတာ့က ခပ္ေႏြးေႏြးေရစြတ္ဝတ္ျဖင့္ ဖံုးအုပ္ထားပါ။ ခ်က္ႀကိဳး ေအးေျခာက္လွ်င္ ေသြးမစီးေတာ့မွာျဖစ္၍ လုပ္ေပးရျခင္း ျဖစ္သည္။
✳️ မိခင္ကို N/S IV infusion 1 litre stat ေပးလွ်င္ အခ်င္းသို႔ ေသြးေလွ်ာက္ ပိုေကာင္းႏိုင္၍ ကေလးသို႔ O2 ပိုေရာက္ႏိုင္သည္။ O2 cylinder ရွိက မိခင္ကို O2 ေပးႏိုင္သည္။
✳️ ေဆးရံုကို အေၾကာင္းၾကားထားပါ။ သို႔မွသာ OT – ခြဲခန္းႏွင့္ neonatal resuscitation tools – ကေလးအသက္ကယ္ ပစၥည္းမ်ားကို အဆင္သင့္ ျပင္ဆင္ထားႏိုင္မည္။
✳️ ခ်က္ႀကိဳးထြက္က်ျခင္း ေဆးရံုတြင္ျဖစ္ေသာ္ OT က အဆင္သင့္ မျဖစ္ေသးခင္ အထက္ပါ လုပ္ေဆာင္မႈမ်ားကို လုပ္ေဆာင္ထားႏိုင္သည္။
✳️ အားလံုးကို ႀကိဳးစားလုပ္ေသာ္လည္း ကေလးအသက္ မမီလိုက္ပါက မိခင္ကို ႏွစ္သိမ့္ရမည္။ ျဖစ္စဥ္ကို ေသခ်ာရွင္းျပရမည္ (debrief)။
✳️ ျဖစ္စဥ္ကို မွတ္တမ္းေရးထားရမည္ (documentation)။
~~~~~~~~~~**~~~~~~~~~~**~~
မွတ္ခ်က္
——–
ဤ post တြင္ပါဝင္ေသာ အၾကံျပဳခ်က္မ်ားကို မလုပ္ေဆာင္မီ မိမိ ၿမိဳ႕နယ္မွ ၿမိဳ႕နယ္ဆရာဝန္၏ သေဘာတူညီခ်က္ကို ႀကိဳတင္ရယူပါ။
References
1. Guidelines from Royal Australian and Newzealand College of Obstetricians and Gynaecologists
2. Guidelines from community midwifery program in Western Australia
Photo credit to google image
Dr. ေက်ာ္စန္းလြင္
MBBS, FRACGP, DRANZCOG (Advanced), DCH
