အေမဆိုးမဟုတ္ပါ၊ ေရာဂါဆိုးႀကီးသာ

ဒီေရာဂါအေၾကာင္းကို လူထုအတြင္း သိနားလည္မႈ (awareness) နည္းပါးေသး၍၊ ၾကားဖူးနားဝ ရွိေသာ္လည္း ဒီေရာဂါဆိုးရဲ႕ အဖ်က္စြမ္းအားကို ေသေသခ်ာခ်ာ နားလည္သူ ရွားပါးေနေသး၍ ဒီ post ကို ေရးျဖစ္ပါတယ္။ စာဖတ္သူ ဖခင္မ်ားအတြက္ အဓိကထား ေရးသားျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။

Postnatal depression ဟာအံ့ၾသစရာ ေကာင္းေလာက္ေအာင္ အျဖစ္မ်ားပါတယ္။ မိခင္ ဆယ္ေယာက္မွာ တစ္ေယာက္ ျဖစ္ပါတယ္။ ႀကီးငယ္မေရြး ဆင္းရဲ ခ်မ္းသာ အလႊာစံုမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ သားဦးမွာ အျဖစ္မ်ားၿပီး ယခင္က ျဖစ္ဖူးရင္ ေနာက္ထပ္ ပိုျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။

မီးဖြားၿပီးတစ္လအတြင္း စတင္ျဖစ္ၿပီး လေပါင္းမ်ားစြာ (သို႔) ႏွစ္နဲ႔ခ်ီ ၾကာႏိုင္ပါတယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္စဥ္ စတင္ျဖစ္လာႏိုင္သလို ေမြးဖြားၿပီး လေပါင္းမ်ားစြာၾကာမွ စတာလည္းျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။

ေမြးဖြားၿပီး အမ်ားဆံုး ၁၀ ရက္ၾကာအထိ ျဖစ္တတ္တဲ့ မ်က္ရည္လြယ္ျခင္း၊ စိတ္ပူတတ္ျခင္း၊ စိတ္အတက္အက် နဲ႔ စိတ္ဆတ္မႈ ေတြကို baby blues လို႔ေခၚၿပီး သူကေတာ့ postnatal depression ေလာက္မဆိုးပါဘူး။ မိခင္တိုင္းလိုလိုမွာ ျဖစ္ပါတယ္၊ မစိုးရိမ္ရပါဘူး။တစ္လထက္ပိုၾကာမယ္၊ ပိုဆိုးမယ္ဆိုရင္ေတာ့ postnatal depression ပါ။

အဓိက တရားခံကေတာ့ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေဟာ္မုန္း အေျပာင္းအလဲေၾကာင့္ပါ။ Postnatal depression ကေရာဂါတစ္ခုပါ။ သူ႔ကို ေရာဂါတစ္ခုလို႔ ျမင္ၾကဖို႔ အထူးပင္ အေရးႀကီးလွပါတယ္။ Korea ကားထဲက ေသြးကင္ဆာေရာဂါသည္ မင္းသမီးကိုေတာ့ ခ်စ္ခင္သနားၿပီး၊ postnatal depression ရေနတဲ့ တကယ့္မိခင္တစ္ဦးကို စုန္းကေဝလို ျမင္ေနရင္ေတာ့ မဟုတ္ေသးဘူး။ အဲဒါေၾကာင့္ ဒီ post ရဲ႕ ေခါင္းစဥ္ကို ‘အေမဆိုးမဟုတ္ပါ၊ ေရာဂါဆိုးႀကီးသာ’ လို႔ ေပးထားတာပါ။ ထပ္ေျပာပါ့မယ္။ အေမဆိုးမဟုတ္ပါ ေရာဂါဆိုးႀကီးသာ ျဖစ္ပါတယ္။ ခဲြျခား သိျမင္ႏိုင္စြမ္းရွိဖို႔ အလြန္ အေရးႀကီးပါတယ္။

အဓိက တရားခံ ေဟာ္မုန္းအျပင္ အျခား အားေပးအားေျမႇာက္ ၾကံရာပါေတြကေတာ့ အအိပ္ပ်က္ အစားပ်က္ျခင္း၊ ခက္ခက္ခဲခဲ ေမြးဖြားရျခင္း၊ ကေလးျပဳစုရ ခက္ျခင္း၊ စိတ္ပူတတ္သည့္ အခံရွိျခင္း၊ ေမ်ာ္လင့္ခ်က္ ျကီးျခင္း၊ အမ်ိဳးထဲတြင္ ျဖစ္ဖူးျခင္း၊ မိသားစုဝင္မ်ားက အရာရာ စင္းလံုးေခ်ာျဖစ္ရမည္ဟု တြန္းအားေပးျခင္း၊ အိမ္ေထာင္ေရး အဆင္မေျပမႈ၊ အထီးက်န္ဆန္မႈ၊ ေငြေရးေၾကးေရး ပညာေရး အလုပ္အကိုင္ အဆင္မေျပမႈ ႏွင့္ ေဖးမကူညီသူ ရွားပါးျခင္း စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

ေရာဂါလကၡဏာေတြကေတာ႔ မိခင္အတြက္ ပံုမွန္မဟုတ္တဲ့
– အၿမဲတေစ ဝမ္းနည္းေၾကကဲြေနၿပီး၊ လံုေလာက္တဲ့ အေၾကာင္းရင္း မရွိဘဲ ငိုေႂကြးေနျခင္း
– ကေလးကို ျပဳစုရတဲ့အတြက္ေျကာင့္မဟုတ္ပဲ အအိပ္အစား ပ်က္ျခင္း
– ေန႔စဥ္ ပံုမွန္ အလုပ္ေတြကို မလုပ္ႏိုင္ေတာ့ျခင္း
– ေဒါသထြက္ အလြန္လြယ္ျခင္း၊ အလိုမက်ျခင္း
– သိသိသာသာ စိတ္ပိုပူတတ္ေနျခင္း
– အရာရာကို မေကာင္းျမင္ျခင္း
– တစ္ဦးတည္း ေနရမည္ကို ေခ်ာက္ခ်ားျခင္း
– မွတ္ဉာဏ္ ႏွင့္ အာရံုစူးစိုက္မႈ က်ဆင္းျခင္း
– ကိုယ့္ကိုယ္ကို ေပ်ာ့ညံ့သူ၊ ကိုယ့္လုပ္ရပ္ကို ည့ံဖ်င္းသည္ဟု အျပစ္တင္ျခင္း၊ လိပ္ျပာမသန္႔ျခင္း
– မိမိကိုယ္ကို ယံုၾကည္မႈ နည္းပါးျခင္း
– မိမိကိုယ္ကို အဆံုးစီရင္ဖို႔ စိတ္ကူးျခင္း၊ ျပင္ဆင္ျခင္း၊ ႀကိဳးစားျခင္း
စတာေတြျဖစ္ပါတယ္။

Postnatal depression ျဖစ္ေနေၾကာင္း မိသားစုဝင္ေတြက ရိပ္မိဖို႔ သိပ္ေတာ့မလြယ္ပါဘူး။ မိခင္ေတြမွာ ဒီေရာဂါလကၡဏာေတြ ရွိေနရင္ေတာင္ လူမသိေအာင္ ဖံုးကြယ္ထားတတ္ၾကလို႔ပါ။ လူသိသြားရင္ ကိုယ့္ကို အသံုးမက်တဲ့အေမလို႔ အျမင္ခံရမလား၊ ေပ်ာ့ညံ့လြန္းတယ္လို႔ပဲ ေဝဖန္မလား၊ ပဲမ်ားတယ္ ပံုႀကီးခ်ဲ႕တယ္ပဲ အေျပာခံရမလား၊ ငပ်င္းမလို႔ပဲ အျပစ္တင္ခံရမလား၊ ေယာက္်ားက စိတ္ကုန္သြားၿပီး ေနာက္မိန္းမပဲ ယူသြားမလား စသည္ျဖင့္ စိုးရိမ္စိတ္မ်ား ျပည့္ႏွက္ေနမွာ အမွန္ျဖစ္လို႔ ဖံုးကြယ္ထားတတ္ၾကတာ မထူးဆန္းပါ။

Facebook တို႔လို social media ေတြမွာ သူငယ္ခ်င္းေတြ၊ celebrity မင္းသမီးေတြက ကေလးရတာ ဘယ္လိုေပ်ာ္စရာေကာင္းတာ၊ အစစ အရာရာ ဘယ္ေလာက္အဆင္ေျပတာ စသည္ျဖင့္ (ဟုတ္ေသာ္ရွိ၊ မဟုတ္ေသာ္ရွိ) ႂကြားဝါေျပာဆိုၾကတာေတြခ်ည္းပဲ ေတြ႕ရေတာ့ ငါ့မွာက်ေတာ့ ဒီလိုေတြ မဟုတ္၊ ကံဆိုးလွေခ်ရဲ႕ဆိုၿပီး ပိုလို႔ဝမ္းနည္းရေစပါတယ္။

ဒီေတာ့ ကေလးရဲ႕ အေဖက ေစာေစာစီးစီး ရိပ္မိဖို႔နဲ႔ ဒီေရာဂါကို ဘယ္လို မွန္မွန္ကန္ကန္ ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းရမလဲ ဆိုတာ ပိုင္ပိုင္ႏိုင္ႏိုင္ သေဘာေပါက္နားလည္ထားဖို႔ အလြန္အေရးႀကီးပါတယ္။ ထိထိေရာက္ေရာက္ ကုသမႈ ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းမႈေတြ မလုပ္ႏိုင္ရင္ေတာ့ ေပးဆပ္လိုက္ရမယ့္ တန္ဖိုးကေတာ့ အင္မတန္ ႀကီးပါတယ္။ မိခင္၊ ကေလး၊ ေနာက္ဆံုး ဖခင္ အားလံုးရဲ႕ ကိုယ္စိတ္ က်န္းမာေရးေတြ ပြန္းပဲ့ ထိရွ ယိုယြင္းလာၿပီး အိမ္ေထာင္ၿပိဳကြဲရတဲ့အထိ အျဖစ္ဆိုးေတြနဲ႔ ၾကံဳရနိင္ပါတယ္။

ဖခင္ေတြ သတိမူရမွာက postnatal depression ရေနတဲ့ ကိုယ္ခ်စ္တဲ့ ကိုယ့္မိန္းမ ကိုယ့္ရင္ေသြးေလးရဲ႕ ေမြးမိခင္နဲ႔အတူ ဒီအေမွာင္လမ္းႀကီးမွာ ေခတၱခဏ ေလွ်ာက္လွမ္းရတာ ကိုယ့္အတြက္လည္း မလြယ္ကူဘူးဆိုတာပါပဲ။ ဒီေတာ့ ကိုယ္ကလည္း သူမ်ားအကူအညီေတြ ယူရပါမယ္။ ကိုယ္ပါ လဲသြားရင္ ကိုယ့္မိန္းမ ကိုယ့္ကေလးေတြကို ဘယ္သူက ထူမွာလဲ။

အနာသိရင္ ေဆးရွိပါတယ္။

ကိုယ့္ အမ်ိဳးသမီးကို စိတ္ဓာတ္ ခြန္အားေတြ ျပန္လည္ ျပည့္ဝလာေအာင္ ကူညီရပါမယ္။ စိတ္ပညာမွ မသင္ထားတာလို႔ အေျပာမေစာပါနဲ႔။ အခုပဲ သင္ေပးပါ့မယ္။
– ဘယ္လိုျမင္ ဘယ္လိုေတြးလို႔ သြားေျပာမယ့္အစား သူေျပာတာကိုပဲ အာရံုစိုက္ နားေထာင္ေပးပါ။
– သူ႔ရဲ႕ ခံစားခ်က္ေတြကို နားလည္ေၾကာင္း ျပပါ၊ ေျပာပါ။ နားလည္ရခက္ရင္ေတာင္ ႀကိဳးစားေပးလိုက္ပါ။
– သူ ပြင့္ပြင့္ လင္းလင္း ေျပာႏိုင္ေအာင္ ကူညီပါ၊ အားေပးပါ။
– သူက ဘာမွမေျပာရင္ အခ်ိန္ေပး ေစာင့္ပါ။ စကားနည္းတာ depression ရဲ႕ တစ္စိတ္တစ္ေဒသပါ။
– သူလုပ္ႏိုင္လိုက္တဲ့ ေအာင္ျမင္မႈေတြကို (ဘယ္ေလာက္ပင္ ေသးမႊားပါေစ) ခ်ီးက်ဴးပါ။
– အိမ္အလုပ္ေတြ ကိုယ္ကလုပ္ေပးဖို႔ ျပင္ဆင္ထားလိုက္ပါေတာ့။ အိမ္အလုပ္ မလုပ္ႏိုင္ေတာ့တာ depression ရဲ႕ တစ္စိတ္တစ္ေဒသပါ။
– ကေလးနဲ႔ သူ သံေယာဇဥ္ တြယ္ႏိုင္ေအာင္ ကူညီပါ။ သူ ကေလးကို ျပဳစုေစာင့္ေရွာက္ႏိုင္ေအာင္ ဝိုင္းကူပါ။ တြဲလုပ္ပါ။ ေစတနာနဲ႔ ကိုယ္ကခ်ည္း မလုပ္ပါနဲ႔။ အိမ္အလုပ္နဲ႔ မတူပါ။
– အျပင္မွာ အေပ်ာ္မရွာေနေၾကာင္း သူျမင္သာပါေစ။ တစ္ခဏတာ အေပ်ာ္အတြက္ တစ္သက္စာ မိသားစုဘဝ အေပ်ာ္ကို စေတးလိုက္ရမယ္ဆိုရင္ မတန္ပါဘူးလို႔ ခံယူထားေၾကာင္း ျမင္သာပါေစ။
– သူ႔ရဲ႕ နားခါးတဲ့စကားေတြကို ၾကံ့ၾကံ့ခံ၊ စိတ္ထဲမွာလည္း ဒီ post ရဲ႕ ေခါင္းစဥ္ကို တစ္ေန႔ အႀကိမ္တစ္ရာ ရြတ္။
– အေမွာင္လမ္းဆံုးရင္ အလင္းတန္းေတြ႕ရမယ္လို႔ ကိုယ္က ယံုၾကည္ေပးသလို ဒါကို သူသိေအာင္လည္း ေျပာျပပါ။
– အားလံုး ေအာင္ျမင္စြာ ေက်ာ္ျဖတ္ႏိုင္လို႔ သူေနျပန္ေကာင္းသြားရင္ ကိုယ့္ကိုယ္ကို ဂုဏ္ယူလိုက္ပါ။ စာေရးသူႏွင့္တကြ အားလံုးလည္း ခ်ီးက်ဴးၾကမွာပါ။

အျခားလုပ္ရမွာေတြ ရွိပါေသးတယ္။
– ဆရာဝန္ဆီ ေခၚသြားေပးပါ။ ေရာဂါ diagnosis ေသေသခ်ာခ်ာဂဂနန ရေအာင္ပါ။ Antidepressant ေဆး သံုးလို႔ရပါတယ္။ စတိုက္ၿပီး ၆ ပတ္ေလာက္ၾကာမွ ေဆးအာနိသင္ အျပည့္အဝ ရတာမို႔ ဒီၾကားထဲ ဆရာဝန္ဆီ မၾကာခဏ သြားပါ။
– စိတ္ပညာရွင္ေတြ (psychologists) ရွိရင္ေတာ့ သိပ္ေကာင္းပါတယ္။ သြားျပပါ၊ စကားသြားေျပာၾကည့္ပါ။ ျမန္မာျပည္မွာ ဒီလို professional ေတြနည္းပါးေသးေတာ့ ရွာေတြ႕ဖို႔ခက္ႏိုင္ပါတယ္။ စိတ္ေရာဂါ အထူးကုေတြ (psychiatrists) ကို လက္လွမ္းမွီတယ္ လိုအပ္တယ္ဆိုလည္း သြားျပေပးပါ။
– Postnatal depression မွ ျပန္ေကာင္းလာတဲ့ အျခားမိခင္ မိတ္ေဆြ သူငယ္ခ်င္းေတြဆီမွ အေတြ႕အၾကံဳ အၾကံဉာဏ္ေကာင္းေတြ ယူပါ။
– ရႏိုင္သမွ် အကူအညီေတြယူပါ။ လိုပါတယ္။ ေတာင္းဖို႔ ဝန္မေလးပါနဲ႔။

အခ်ဳပ္ကို ေခါင္းစဥ္ေလးနဲ႔ပဲ ျပန္ခ်ဳပ္ခ်င္ပါတယ္။

‘အေမဆိုးမဟုတ္ပါ၊ ေရာဂါဆိုးႀကီးသာ’

ေရြးပါ။ ဒီ ေရာဂါဆိုးႀကီးကို အႏိုင္ယူမလား၊ အႏိုင္ေပးလိုက္မလား။

~~~~~~~~~~~~**~~~~~~~~~~~~**~~~~~~~~~~~~

စာဖတ္သူမိဘျပည္သူမ်ား က်န္းမာေရး ဗဟုသုတမ်ား ရရွိၾက၍ က်န္းမာသန္စြမ္းေသာ သားသားမီးမီးေလးမ်ားကို မိစံုဖစံု အတူတကြ ေပ်ာ္ေပ်ာ္ရႊင္ရႊင္ ျပဳစုပ်ိဳးေထာင္ႏိုင္ၾကပါေစ။

photo credit to google image
reference to raisingchildren.net.au

ေက်ာ္စန္းလြင္(Child Health Myanmar)