ေမြးကင္းစကေလး အသားဝါတာ ဘာျဖစ္လို႔လဲ

မိဘေတြ ခဏခဏေမးတဲ့ေမးခြန္းပါ။ ဒီေနရာမွာ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေရာဂါေၾကာင့္ဝါတာလား သဘာဝအေလ်ာက္ ဝါတာလားဆိုတာ ခြဲျခားသိဖို႔ အေရးႀကီးတယ္။ ဘာကြာသလဲဆိုတာ ေအာက္ကအခ်က္ေလးေတြနဲ႔ သိႏိုင္တယ္။
သဘာဝ. ေရာဂါ
စျဖစ္ခ်ိန္ ေမြးၿပီး ၂-၃ ရက္ . ေမြးၿပီး ၂၄ နာရီအတြင္း
အဝါဓါတ္ < 5mg/dl/day . > 5mg/dl/day
ၾကာခ်ိန္ ေန႔ေစ့လေစ့ေမြး < တစ္ပတ္ > တစ္ပတ္
ေစာေမြးတဲ့ကေလး < ႏွစ္ပတ္ > ႏွစ္ပတ္
ေျခဖဝါးလက္ဖဝါး မဝါပါ ဝါသည္
Direct bilirubin < 2mg/dl > 2mg/dlသဘာဝအေလ်ာက္ ဘာေၾကာင့္ဝါရတာလဲ။ ကိုယ္ခႏၶာရဲ႕ ၇၅%ေသာ အဝါဓါတ္(bilirubin)ဟာ ေသြးနီဥေလးေတြ ပ်က္စီးရာကေန ထြက္ပါတယ္။ ေမြးကင္းစကေလးေတြမွာ ေသြးနီဥေလးေတြ ပိုျမန္ျမန္ပ်က္စီးတဲ့အတြက္ အဝါဓါတ္ ပိုထြက္တယ္။ ထြက္လာတဲ့ အဝါဓါတ္ကို ပံုမွန္အားျဖင့္ အသည္းမွာ ေခ်ဖ်က္ရတယ္။ ေမြးကင္းစကေလးေတြရဲ႕ အသည္းဟာ မရင့္က်က္ေသးတဲ့အတြက္ ပံုမွန္အလုပ္မလုပ္ႏိုင္ေသးတာ၊ အလုပ္လုပ္ရမယ့္ အင္ဇိုင္းေတြ နည္းေနတာေၾကာင့္ ပံုေနတဲ့ အဝါဓါတ္ေတြကို အလ်င္မီေအာင္ မေျခဖ်က္ေပးႏိုင္ဘူး။ အဲဒီလို မေျခဖ်က္ေပးႏိုင္တဲ့ အဝါဓါတ္ေတြဟာ အသည္းကတဆင့္ အူလမ္းေၾကာင္းထဲ ေရာက္တယ္။ ႏို႔ေကာင္းေကာင္းမစို႔ႏိုင္ မစို႔တတ္ေသးတဲ့ ကေလးေလးေတြရဲ႕ အူလမ္းေၾကာင္းဟာလည္း ေကာင္းေကာင္း အလုပ္မလုပ္ႏိုင္ေသးတာကတေၾကာင္း၊ အဝါဓါတ္ကို ထပ္ေခ်ဖ်က္ေပးရမယ့္ အူလမ္းေၾကာင္းထဲက မိတ္ေဆြပိုးကေလးေတြ အမ်ားႀကီး မရွိေသးတာတေၾကာင္းမို႔လို႔ အူလမ္းေၾကာင္းထဲ ေရာက္လာတဲ့ အဝါဓါတ္ေတြဟာ ေက်ပ်က္ၿပီး ဝမ္းထဲမွာ ပါသြားရမယ့္အစား အူလမ္းေၾကာင္း နံရံေတြက ျပန္စုပ္ယူခံရၿပီး အသည္းကို ေနာက္တေက်ာ့ ျပန္ေရာက္သြားျပန္ေရာ။ အဲဒါကို (prolonged enterohepatic circulation) လို႔ေခၚတယ္။ အဝါဓါတ္ေတြ ကိုယ္ခႏၶာထဲမွာ လိုအပ္တာထက္ ၾကာၾကာရွိေနရတဲ့ အေၾကာင္းေတြေပါ့။အဲဒီအခ်က္ေတြဟာ ကေလးရဲ႕ ကိုယ္ခႏၶာက တျဖည္းျဖည္း ပံုမွန္လည္ပတ္ အလုပ္လုပ္ႏိုင္လာၿပီဆိုတာနဲ႔ တျဖည္းျဖည္းခ်င္း ေပ်ာက္လာရမယ္။ ကေလးႀကီးလာတာနဲ႔အမွ် အဝါေပ်ာက္လာရတယ္။ အဲဒီလို သူတို႔ေလးေတြ ကိုယ္ခႏၶာပံုမွန္အလုပ္လုပ္ဖို႔ ေန႔ေစ့လေစ့ေမြးတဲ့ ကေလးတစ္ေယာက္အတြက္ အခ်ိန္တစ္ပတ္ေလာက္ ယူရၿပီး၊ လမေစ့ဘဲ ေစာေမြးတဲ့ ကေလးေလးအတြက္ ႏွစ္ပတ္ေလာက္ အခ်ိန္ယူရတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္ေက်ာ္ရင္ အသားဝါတာဟာ ေပ်ာက္သြားရမယ္။ အဲဒါဆို သဘာဝအေလ်ာက္ ပံုမွန္အသားဝါတာေပါ့။ ႏွစ္ပတ္ေက်ာ္ သံုးပတ္အထိ မေပ်ာက္ဘဲ ဆက္ဝါေနရင္ ေရာဂါတစ္ခုခုေၾကာင့္ ဝါတာ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။

ေမြးကင္းစအသားဝါတာ ဘယ္အခ်ိန္မွာ အႏၲရာယ္ရွိသလဲဆိုရင္ ေသြးထဲမွာ အဝါဓါတ္အရမ္းတက္လာတဲ့အခါ (ဒါမွမဟုတ္) ေမြးကင္းစအသားဝါတာ လိုအပ္တာထက္ အခ်ိန္ပိုၾကာတဲ့အခါ အဝါဓါတ္ဟာ ဦးေႏွာက္ထဲအထိေရာက္သြားၿပီး ဦးေႏွာက္ပ်က္စီးေစပါတယ္။ ဦးေႏွာက္ထဲအထိေရာက္သြားၿပီဆိုရင္ ျပန္ကုသလို႔ မရေတာ့ဘဲ တသက္လံုး ဒုကၡိတအျဖစ္ ေနသြားရပါတယ္။ (Cerebral Palsy)

မီးေရာင္ျပျခင္းဟာ ဘယ္လိုထိေရာက္တဲ့ ကုသမႈျဖစ္ေစသလဲ။ မီးအလင္းေရာင္ျပလိုက္တဲ့အခါ photo-oxidation ဆိုတဲ့ ျဖစ္စဥ္ျဖစ္တယ္။ အဲဒီအခါ ေအာက္ဆီဂ်င္က အဝါဓါတ္ေတြထဲကို ထည့္ေပါင္းျခင္းခံလိုက္ရတယ္။ အဲဒီလို ေအာက္ဆီဂ်င္ရသြားတဲ့ အဝါဓါတ္ဟာ ေရမွာပိုေပ်ာ္ဝင္သြားၿပီး ဆီးကတဆင့္ ကိုယ္ခႏၶာထဲကေန စြန္႔ထုတ္ခံလိုက္ရတဲ့အတြက္ အဝါဓါတ္ ျမန္ျမန္ေလ်ာ့က်ေစတယ္။

ျဖစ္စဥ္ေတြကို အက်ိဳးနဲ႔အေၾကာင္းနဲ႔ နားလည္ေစခ်င္လို႔ အတတ္ႏိုင္ဆံုး ရွင္းေအာင္ တိုတိုပဲ ရွင္းျပထားတာပါ။ ဖတ္ရင္း ပိုရႈပ္ၿပီး နားမလည္ျဖစ္သြားတယ္ဆိုရင္ေတာ့ မပန္းအိရွင္းတာ ညံ့လို႔မွတ္ပါေနာ္ 😅

ျဖည့္စြက္ – ကြန္မန္႔ကေမးခြန္းေလးေတြကို ျပန္ေျဖထားတာေလးေတြ ထပ္ျဖည့္ေပးမယ္ေနာ္။

အေမရဲ႕ေသြးထဲမွာ ကေလးရဲ႕ ေသြးနီဥေတြကို တိုက္ခိုက္ႏိုင္တဲ့ ပဋိပစၥည္း (antibody) ရွိေနရင္ ကေလးေသြးနီဥေတြ ပိုပ်က္စီးလို႔ အဝါဓါတ္ပိုမ်ားလာပါတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ အေမေသြးအုပ္စု အိုျဖစ္ၿပီး ကေလးက ေအ၊ ဘီနဲ႔ ေအဘီျဖစ္ေနရင္ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ Rh ဆိုတာလည္း ရွိပါေသးတယ္။ အေမက Rh မရွိဘဲ (Rh negative) ကေလးက Rh ရွိေနရင္ (Rh positive) ကိုယ္ဝန္ပ်က္က်တဲ့အထိ ဆိုးႏိုင္ပါတယ္။ (အထူးသျဖင့္ ပထမကိုယ္ဝန္လြတ္တတ္ၿပီး ဒုတိယကိုယ္ဝန္နဲ႔ ေနာက္ပိုင္းမွာ ျဖစ္ပါတယ္) ေဆးႀကိဳေသာက္ရင္ေတာ့ ကိုယ္ဝန္မပ်က္စီးႏိုင္ပါဘူး။ အေသးစိတ္ေရးေပးရင္ စာသင္သလိုျဖစ္ၿပီး ရႈပ္သြားမွာစိုးလို႔ ဒီေလာက္ပဲ ေျပာလိုက္တယ္ေနာ္။